ساخت و سازهایی که شهر را تب دار می کند

رود مصالح جدید به ساختمان سازی و عجله انبوه سازان در بساز و بفروش که کم دقتی در کار را به همراه دارد، موجب سهل انگاری در بکارگیری مواد سازگار و مناسب شرایط آب و هوایی خوزستان شده است.

این روند روز به روز گسترش یافته و امروز شاهدیم که بیشتر ساختمان های جدید مسکونی و تجاری، از سنگ به عنوان نمای ساختمان استفاده می کنند.

از سوی دیگر ساختمان سازی ها به سویی سوق داده شده که شرایط آب و هوایی و اقلیمی در خانه ها هیچ تاثیری ندارد و همه خانه ها به یک شکل درآمده است. به صورتی که ساخت خانه در تهران و شیراز و مشهد، تفاوت چندانی با خانه های اهواز و یزد و بوشهر ندارد.

گرم و سرد کردن ساختمان و مرطوب و خشک کردن آن ربطی به شیوه ساختن خانه ندارد و همه در همان اوایل ساختمان سازی با فکر جایگذاری کولر و بخاری تامین این شرایط را امکان پذیر می کنند.

استاد دانشکده معماری دانشگاه شهید چمران اهواز در این خصوص گفت: برخی شهرهای خوزستان که بافت تاریخی دارند استعداد این را دارد که به عنوان اثر با ارزش معماری شهرسازی ثبت شود.

محمد ابراهیم مظهری اظهار کرد: معماری سنتی ایران الگوهایی را استفاده می کرد که به وجوه مختلف زندگی توجه داشت و در راستای حفظ کیفیت زندگی بوده است.

وی گفت: الگوی خانه ها و بازارهای معماری سنتی خیلی کیفی، باارزش و در سطح دنیا شناخته شده اند ، و در خوزستان نیز به دلیل شرایط آب و هوایی شکل بازارها نیمه مسقف و روباز بوده است.

استاد دانشکده معماری دانشگاه شهید چمران اهواز بیان کرد: در سبک قدیم ساختمان سازی، تمام خانه ها در کشور درونگرا بودند و حیاط در مرکز ساختمان و پیرامون آن اتاق بود؛ در جبهه های مختلف حیاط نیز یک طارمه وجود داشت که عنصری معماری در ساختمان سازی فضای باز آن به سمت حیاط بود.

وی ادامه داد: طارمه فضای نیمه بسته ای است که در آن حیاط تا درون فضای بسته نفوذ می کند و اتصال خوبی بین حیاط و فضای بسته شکل می گیرد.

مظهری گفت: حیاط در مرکز خانه توجیه اقلیمی داشت و از طریق حیاط هم شرایط آب و هوایی کنترل می شد و هم بر درون خانه اشراف بود و آن را از نگاه بیگانه و غریبه نگاه می داشت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بخشی از زندگی در حیاط خانه جریان داشته، افزود: برخلاف حیاط امروزی که تنها فضایی برای عبور یا پارک خودرو است در قدیم بخشی از زندگی در فضای خانه درکنار باغچه و حوض جریان داشت. مثلا اطراف حوض بخشی از امکانات را شست و شو می دادند.

وی بیان کرد: ایوان ها هم در منازل قدیم نقشی داشته و به درجات خود شکل می گرفت؛ خانه ها تک ایوانه تا چهار ایوانه بودند که بستگی به زیربنا و وسعت خانه، ایوان ها ایجاد می شد که در فصول مختلف از این ایوان ها استفاده می شد.

مظهری ادامه داد: ایوان زمستانه و تابستانه نوعی سلسله مراتبی ایجاد می کند که از فضای کاملا باز به نیمه باز و سپس اتاق ها که فضایی بسته بود و این شرایط در الگوی خانه وجود داشته اما در پهنه های اقلیمی مختلف در جزییات آن در شهرهای دیگر تغییراتی وجود دارد.

وی گفت: در گذشته در برخی شهرهای خوزستان برای فرار از گرما به زیرزمین می رفتند و در شهر اهواز به دلیل وجود سطح بالای آب های زیرزمینی نمی توان به عمق رفت ولی در خانه های قدیمی زیرزمین هایی داریم.

مظهری اضافه کرد: متاسفانه در ساختمان سازی های جدید از این نمونه الگوبرداری نمی شود و دلیل آن اینکه الان خانه سازی و معماری ما همه وجوه را مورد توجه قرار نمی دهد و نیازهای همه جانبه را نمی بینند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در ساختمان سازی های جدید به دلیل توجه به مسایل اقتصادی، می خواهند به صورت ارزان و سریع خانه سازی کنند و کیفیت و شرایط زندگی چندان لحاظ نمی شود.

وی گفت: اهواز به شب های خنک معروف است و خانه ها باید با مقاومت حرارت بالا و مصالحی که دیر گرم شوند و گرما را به پهنه ها دیرتر منتقل کنند بسازند که خشت و کاه گل و آجر این ویژگی را داشته اند.

مظهری بیان کرد: الان این مصالح کنار گذاشته شده ولی می توان مصالح جدید با شرایط قدیمی را تولید کرد.

وی ادامه داد: امروز ساختمان ها ارتفاع گرفته و با سنگ ها پوشش داده می شوند که هم رنگ تیره ای دارند و هم گرما را منعکس می کنند. همچنین از مصالح کمپوزیت استفاده می شود که صفحات آلومینیومی دارند و در انعکاس گرما از سنگ بدتر است.

دبیر کانون سراسری انبوه سازان ایران نیز در این باره اظهار کرد: پس از ابلاغ مقررات ملی ساختمان در بحث اتلاف انرژی دستاوردهای خوبی داشتیم که سازنده های ما علاقه مند به استفاده از پنجره های UPVC در ساختمان شدند.

فرشید پورحاجت در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: استفاده از پنجره های UPVC در ساختمان سازی اقدامی مثبت بوده که در عایق بندی مورد توجه قرار گرفت.

وی افزود: با توجه به جغرافیا و شرایط اقلیمی خوزستان باید بتوانیم از مصالحی استفاده کنیم که کنش و واکنش گرما را در سازه نگه داریم که الان به نحو مطلوب انجام نمی شود.

دبیر کانون سراسری انبوه سازان ایران ادامه داد: مصالح ساختمانی در خوزستان تولید نمی شود و از استان های یزد و اصفهان وارد می شود و بیشتر متناسب با شرایط اقلیمی آن استان ها تولید شده اند.

پورحاجت گفت: در بحث اجرا و رعایت استاندارد، ساختمان سازی به روش های قدیمی و سنتی انجام می شود، و کارهای فرهنگی در این زمینه نیز دیر صورت می گیرد.

وی بیان کرد: بحث استفاده از کامپوزیت در ساختمان های مسکونی ممنوع شده و خوشبختانه سازندگان نیز رغبتی به استفاده از این مصالح ندارند.

دبیر کانون سراسری انبوه سازان ایران افزود:در بیشتر ساخت و سازها از سنگ استفاده می کنند و تنها نکته مثبت استفاده از سنگ تراورتن است که شفاف بوده و کمتر گرما را منعکس می کند.

پورحاجت ادامه داد: اگر در خوزستان مشکل ریزگردها وجود نداشت آجر می توانست بهترین مصالح برای ساختمان ها باشد که در تبادل گرما بسیار خوب عمل می کند و کمتر باعث نگهداشت گرما و انعکاس آن می شود.

وی گفت: متاسفانه گرد و غبار چهره آجر را تغییر می دهد و رغبت کمتری به استفاده از این مصالح در خوزستان دیده می شود.

وی یادآور شد: امروزه متناسب با بازار روز و استقبال مردم، سازندگان ساختمان ها به مصالح جدید با نمای جذاب تر روی آورده اند.